တၢ်လီၢ်တဖၣ်လၢ မၤမုာ်ပသး

တၢ်ဟးကသုၣ်ကသီ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ, လၢခံ တဘျီ နမ့ၢ်လဲၤဟး ဆူဝ့ၢ်မ့းဒ့းတၢၣ်(Middleton), ကီၢ်စဲၣ်ဝ့းကိၤစၢၣ်(Wiscosin) န့ၣ် နကြၢးလဲၤဟးဆူ ကမျၢၢ်ဘျီၣ်ဒုးနဲၣ်သဘၣ်ချံန့ၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤနီၤ လၢအဆိကမိၣ်ဝဲ ထဲသဘၣ်တကလုာ်ဒၣ်လဲာ်လၢပှဲၤလံန့ၣ်, ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တၢ်လီၢ်အံၤ ကကဲထီၣ် တၢ်ကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်အံၤန့ၣ် ပာ်ဖှိၣ်ဒုးနဲၣ်ဝဲ သဘၣ်အကလုာ် ၆၀၉၀ လၢ ပှၤဃုထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤကမၢကမၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢဝ့ၢ်မဲးကလံ(McLean) ကီၢ်စဲၣ်တဲးကစဲး(Texas)န့ၣ် နမ့ၢ်လဲၤထံၣ်ဘၣ် ဘျီၣ်ဒုးနဲၣ်ထးသွဲအကလုာ်, အကလုာ် (Barbed Wire Museum) န့ၣ် ကကဲထီၣ် တၢ်ကမၢကမၣ်လၢနဂီၢ်, မ့ၢ်လၢ ပှၤအိၣ်ဒီး တၢ်သးစဲလီၤလီၤဆီဆီ လၢ တၢ်ဒူၣ်ကရၢၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲအဃိန့ၣ်လီၤ.

တၢ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲ ပဃုထၢတၢ်တမံၤမံၤ လၢပပာ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ် တၢ်လၢ ပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲးလံာ်တဂၤ စံးဝဲဒၣ်, နမၤတၢ်နးန့ၢ်အၢန့ၢ် နလဲၤမၤလၢာ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ဘျီၣ်ဒုးနဲၣ်တကွံသၣ်တဖၣ်န့ၣ် သ့ဝဲဒၣ်လီၤ. ပဘၣ်သးတူၢ်လိာ်မ့ၢ်ဂ့ၤတတူၢ်လိာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်လီၤနံၤအဂီၢ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ်,…

တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဖံဖံတဖၣ်

ပှၤဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဖိတဖၣ် လၢ အဲၣ်မိၣ်ရံၣ်(Emory) ဖၠၣ်စိမိၤန့ၣ် စူးကါဝဲ MRI scan တဖၣ် ဒ်သိးကမၤလိနၢ်ပၢၢ် ဖံဖံတဖၣ် အခိၣ်နူာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ထိၣ်ဒွးဝဲ ဖံဖံတဖၣ် ဒိးသူၣ်ဒိသးမၤဆၢက့ၤ တၢ်အဂီၢ် စူးကါဝဲ အကစၢ်အလံၤဒၣ်ဝဲ, အကစၢ်အဖိဒိၣ်တုာ်ဒၣ်ဝဲ ဒီးဖိသၣ်လၢ တသ့ၣ်ညါဝဲတဂၤ အတၢ်ဂီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိတၢ်မၤကွၢ်အံၤန့ၣ် ဖျါလၢ ဖံဖံတဖၣ် အတၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးဆူ အလံၤဒၣ်ဝဲန့ၢ် အါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ် အကစၢ်အဖိလၢ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးအံၤဘၣ် တၢ်ကိးအီၤလၢ “တၢ်ဂ့ၢ်လၢအလီၤအဲၣ်” ဒီးအခီပညီမ့ၢ်အလံၤန့ၣ် လီၤအဲၣ်လီၤကွံ ဒိၣ်န့ၢ်အါန့ၢ် ဒ်အဖိ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဖၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ.

တချုး ပစံး “ဘၣ်ဝဲ, မ့ၢ်ဝဲသၢၣ်”ဘၣ်န့ၣ်, ဂ့ၤပဆိကမိၣ် ပှၤလၢ အမၤတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ် ကၠ့ရံလ့ (James Rilling), အတၢ်ကတိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲလၢ “ဖံဖံအလံၤဖိမ့ၢ်နံၤကမှံဒီး အဖံန့ၣ် ကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ လံၤဖိအတၢ်သးခုန့ၣ်လီၤ. ဒီးလံၤဖိအံၤ မ့ၢ်ဟီၣ်န့ၣ်ဒီး ဖံဖံအသးတူၢ်ဘၣ် ကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ အလံၤဖိ အတၢ်ဘၣ်ဒိဆါဒီး…

ယွၤကတိၤတၢ်ဒီးပှၤ

ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကိးယၤလၢ ကွဲၤဒီနၢ်ဒီး မ့ၢ်မတၤကိးယၤလဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. အါဘျီ ယပျဲ တၢ်ကိးယၤလၢ ကွဲၤဒီနၢ်န့ၣ် ယပျဲၤလဲၤဒၣ်ဆူ တၢ်ကစီၣ်ဒၢပူၤဘၣ်ဆၣ် တဘျီအံၤန့ၣ် ယစံးဆၢယကွဲၤဒီနၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကိးတၢ်တဂၤအံၤန့ၣ် ဃ့ဝံသးစူၤယၤ လၢတၢ်သညူးသၦၢ်အပူၤ ဒီးသံကွၢ်ယၤ ဒ်သိးကဟ့ၣ်နီၤလီၤဒီး စံးကတိၤသကိး လံာ်စီဆှံ အဆၢတနီၤဒီးယၤအဂီၢ် မ့ၢ်ယဟ့ၣ်အီၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်တစိၤဖိ ကန့ၢ်ဧါန့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်လီၣ်ဖျါ ၂၁:၃-၅ လၢ အစံးဘၣ်ပှၤ “ယွၤကထွါကွံာ် မဲာ်ထံခဲလၢာ်လၢအမဲာ်”န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဘၣ်ယၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်ဒီး အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ ကအုၣ်ကီၤပသးသမူ ဒီးပတၢ်မုၢ်လၢ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယစံးဘၣ်အီၤ ယသ့ၣ်ညါတ့ၢ်လံလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးမ့ၢ် ယတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ တၢ်ကစၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ပှၤကတိၤတၢ်ဒီးယၤတဂၤအံၤန့ၣ် တတိာ်ပာ်ဝဲလၢ ကအုၣ်အသးဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်ဒီးယၤဘၣ်. အလီၢ်န့ၣ် ဃ့ယၤ တၢ်ခွဲးလၢ ကဃ့ထုကဖၣ်သကိးဒီးယၤ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢယဂီၢ်, ဒ်သိးယွၤကဟ့ၣ်ယၤလၢ တၢ်မၤဆူၣ်ထီၣ်ယသး ဒီးနီၢ်သးအတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကိးယၤလၢကွဲၤဒီနၢ်တဘျီအံၤန့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ “တၢ်ကိး”အဂၤတထံၣ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. ၁ရှမူၤ ၃:၄-၁၀ ပာ်ဖျါ…

တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိ ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါ

နံၣ်ကယၤ ၁၈ နံၣ်တဖၣ် ကလၢာ်ဘူးထီၣ် အဆၢကတီၢ်, ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ တဒ်သိးလိာ်သးတဖၣ်န့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် လံာ်လဲၢ်တဖၣ် လၢနီၢ်သးတၢ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါအဂီၢ်, ကစၢ်ယွၤ ကလုၢ်ကထါလၢ ဒ်သိးလိာ်အသးလၢ တၢ်ဆၢကတီၢ် တကတီၢ်ဃီအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဆိတၢၢ် တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ ဖဲ ၁၈၇၇ နံၣ်, ဖဲဝ့ၢ်မိၣ်ထရံၣ်ရဲၣ် (Montreal), ကီၢ်ခဲနဒၢ် (Canada)န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၈၉၈ နံၣ်အပူၤ လံာ်လဲၢ်ဒ်သိးအံၤအဂၤတမံၤ ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ ဖဲဝ့ၢ်နယူယီး(New York)န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၂၂ နံၣ် တုၤဃီၤဝဲဒၣ် အကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ ကစၢ်ယွၤ ကလုၢ်ကထါ လံာ်လဲၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ နီၢ်ဂံၢ် အိၣ်ထီၣ် ၅၀၀၀ လၢ အမဲရကၤ ကီၢ်မိၢ်ပှၢ် ကလံၤစိးတကပၤ ဖဲလၢ တၢ်ကိၢ်ခါ အကတီၢ် ကိးကတီၢ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်မၤအသးအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢသီ “တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ကၠိပျၢ်အကတီၢ်” အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ စးထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအထိၣ်ဂဲၤ မၤဆူၣ်ထီၣ်…

ပတၢ်ထံၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး

ဖိသၣ်လံၣ်ယိၣ်(Leo)လၢ အအိၣ်ဒံးဒၣ် လွံၢ်လါဖိတဂၤန့ၣ် တထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ အမိၢ်အပၢ်အမဲာ်သၣ် နီတစုဘၣ်. လၢအတညီနုာ်မၤအသးတမံၤ အိၣ်ကဲထီၣ်အသး ဖဲအဝဲအိၣ်ဖျဲၣ်အဆၢကတီၢ် အဃိ အမဲာ်ချံအတၢ်ထံၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်တၢ် အကဒုကယီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢလံၣ်ယိၣ်အဂီၢ် လီၤဂာ်ဒ်သိး ဘၣ်အိၣ်ဆိးဝဲဒၣ်လၢ ဘှ့ၣ်ပစီၤတဖၣ်လီၤဝဲ တီၣ်တီၣ်အလီၢ်အသိး တထံၣ်ဘၣ်တၢ်ဆှံဆှံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံ မဲာ်ချံကသံၣ် သရၣ်တဖၣ် ဒုးသိးထီၣ်အီၤ မဲာ်ထံကလၤမဲာ်ဒိး လီၤဆီတဘ့ၣ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လံၣ်ယိၣ်အပၢ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤမူ(Video)တခါ လၢအမိၢ်ဒုးသိးထီၣ် လံၣ်ယိၣ်လၢ မဲာ်ထံကလၤမဲာ်ဒိးဖိလၢ အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. ပခိးကွၢ်ဘၣ်လံၣ်ယိၣ်ဖိကွၢ်စူၢ်ကွၢ်ထီၣ် တၢ်လၢအမဲာ်ချံ, ကယီကယီဖိန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲထံၣ်ဘၣ်အမိၢ်နီၢ်နီၢ် အဆိကတၢၢ် တဘျီဃီန့ၣ်ဒီး အမဲာ်သၣ်ဖိန့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်နံၤကမှံန့ၣ်လီၤ. အဆၢကတီၢ်ဖိလၢ လံၣ်ယိၣ်ထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဖျါဆှံဆှံန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢပကဆၢတဲာ် အလုၢ်အပှ့ၤတသ့ဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

စီၤယိၤဟၣ် ကွဲးပာ်ဖျါထီၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒီးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် စံးကတိၤသကိးတၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁၄:၈ အပူၤ စီၤဖံးလံးပူၤ စံးဘၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးလၢ “ဒုးနဲၣ်ပှၤလၢ…

နမ့ၢ်မတၤတဂၤလဲၣ်, ယွၤဧၢ

လူဝ့း ရိဒရံၣ်ကၢး(Luis Rodriguez)န့ၣ် မၤတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤကသံၣ်မူၤဘှီးအဃိ ဖဲအသးအိၣ် ၁၆ နံၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်တ့ၢ်နုာ်အီၤဆူဃိာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အခဲအံၤ တဘျီန့ၣ် မ့ၢ်လၢ အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢးမၤသံပှၤအဃိ ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်တ့ၢ်နုာ်ကဒီးအီၤဆူ ဃိာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကဒိးန့ၢ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်လၢ ကဘၣ်လီၤဃိာ်တစိၤသးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယွၤကတိၤတၢ်ဒီးအီၤ လၢမၤကမၣ်တၢ်အဆၢကတီၢ်အပူၤဒၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဘၣ်အိၣ်လၢဃိာ်ပူၤအခါ လူဝ့းသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်လၢအနီၢ်ဆံးအဆၢကတီၢ် ထီဘိန့ၣ် အမိၢ်လဲၤကိးအီၤဆူ တၢ်ဘါသရိာ်န့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ အဝဲပလၢၢ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤထိးဘၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်န့ၣ် လူဝ့း ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးလၢ အတၢ်ဒဲးဘးတဖၣ် ဒီးဟဲက့ၤဝဲဆူ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲလံာ်မၤတၢ်အပူၤ, ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤသူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤတဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် စီၤစီလူး, ဒီးလၢပှၤကိးအီၤစ့ၢ်ကီးလၢ စီၤပီလူးန့ၣ်လီၤ. မၤတၢ် ၉:၁ စံးဝဲလၢ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ကမၣ်လၢ အမၤအၢမၤသီ ပှၤလၢအစူၢ်နာ်ယ့ၣ်ရှူးတဖၣ် ဒီးလၢအိၣ်ဒီး တၢ်မၤသံပှၤကညီ လၢအသးပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. မၤတၢ် ၇:၅၈ အပူၤ, တၢ်အုၣ်သးအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ အဝဲဖျါလီၤဂာ်ဒ် ပှၤတဖုအခိၣ် ဒီးအိၣ်လၢပှၤဂီၢ်မုၢ်အကျါ ဖဲပှၤကွံာ်သံ…

တၢ်အိၣ်မူ အခီပညီ

ပူအဖုၣ်တယုၢ်လၢ အၣ်ကၠၢၢ်တံနါ(Argentine)အပှၤကွဲးလံာ်ဖိ ကၠီလူအံးဘီ(ကၠး)(Jorge Luis Borges) ကွဲးဝဲန့ၣ် မ့ၢ် ပှၤရိမ့ၤသုးဖိ မၤခၢးရူးဖဲး(Marcus Rufus) လၢအအီဝဲထံလၢ “ထံကျိခူသူၣ်တဘိ လၢအမၤကဆှီ ပှၤကညီလၢတၢ်သံ” တဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့, လၢခံက့ၤန့ၣ် မၤခၢးသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲဒၣ် လၢတၢ်သံတသ့ဘၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤ ဒ်ပှၤတဖၣ်စံးဝဲအသိးဘၣ်. တၢ်အိၣ်မူလၢအတအိၣ်ဒီး တၢ်အဆၢန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အိၣ်မူ လၢအခီပညီတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်တခီ, တၢ်သံအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဟ့ၣ်တၢ်အခီပညီ ဆူတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်လီၤ. မၤခၢးထံၣ်န့ၢ် ကသံၣ်မၤကဆှၣ်လီၤတၢ် လၢအမ့ၢ်ဝဲ ထံထီၣ်ပၢၢ်လၢအဆှံန့ၣ်လီၤ. အဝဲအီလီၤထံအံၤဝံၤဒီး, အဝဲကွးအစု လၢတၤဆှုၣ်, ဒီးတၢ်သွံၣ်တလီၤစီၤအိၣ်ထီၣ်သး, ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ပနီၣ် လၢအဝဲဒိးန့ၢ်က့ၤတၢ်သံလံန့ၣ်လီၤ.

ဒ်မၤခၢးအသိး, ပဝဲစ့ၢ်ကီး တဘျီတခီၣ် ပသးဟးဂီၤလၢတၢ်အိၣ်မူအဆၢကတီၢ်စှၤလီၤဝဲ, ဒီးတၢ်သံဘူးထီၣ်ဝဲအဃိန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ စံး ၈၈:၃ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢတၢ်သံဟ့ၣ်တၢ်အိၣ်မူအခီပညီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအံၤ ပပူလီၤဆီလိာ်သးဒီး မၤခၢး အပူန့ၣ်လီၤ. ၁ ကရံၣ် ၁၅:၅၄ အပူၤ, ပသ့ၣ်ညါလၢ ခရံာ်အတၢ်သံန့ၣ်, ပထံၣ်န့ၢ်…

ယွၤအတၢ်အဲၣ်

ဖဲ ၁၉၁၇ နံၣ်န့ၣ် ခဲလံၣ်ဖိနယၣ်(California) အပှၤမၤပနံာ်တၢ်ကၤ ဖြဲးဒြံးလဲၤမဲ (Frederick Lehman)တဂၤ ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအီၤလၢ ကျိၣ်စ့အတၢ်ကီတၢ်ခဲအဃိ အဝဲကွဲးထါသးဝံၣ် “ယွၤအတၢ်အဲၣ်”လီၤ. တၢ်မၤဆူၣ်ထီၣ်အသးအံၤ ဒုးကွဲးဝံၤအီၤ ထါခံဆၢဘၣ်ဆၣ် ကတာ်အသးဖဲသၢဆၢတဆၢလီၤ. အဝဲသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤထါလၢ ဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ ပူၤကွံာ်နံၣ်တနီၤ လၢဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ဃိာ်အတၢ်ဒူၣ်အလိၤလီၤ. ပှၤဃိာ်ဖိတဂၤ ကွးညာ်ကွံာ် ထါလၢလၢၢ်အလိၤဒီး ထါန့ၣ် ပာ်ဖျါတၢ်သ့ၣ်ညါ ယွၤအတၢ်အဲၣ်ယိာ်ယိာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးကဲထီၣ်ထါဖိန့ၣ် ဆူအတၢ်သးဝံၣ် သၢဆၢတဆၢလီၤ.

အကတီၢ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲ ဖဲပကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢမၤတံာ်တာ်ပှၤ ဒ်လဲၤမဲအသိး ဒီးထါဖိလၢဃိာ်အဒၢးပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပသးဟးဂီၤကတီၢ် ဖဲပဒုးသီၣ်ကဒါက့ၤ ပှၤကွဲးထါစီၤဒၤဝံးအတၢ်ကတိၤ, “ယဃ့ၢ်ဆူနဒံးဆ့အကဒုပူၤ”(စံး ၅၇:၁) န့ၣ် မ့ၢ်ပမၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပအိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ ပ“ကိးထီၣ်ဆူတၢ်ထီၣ်ထီကစၢ်”အအိၣ်သ့ဝဲ(:၂), လၢပကတဲယွၤ ပတၢ်ဂ့ၢ်ကီဒီးပတၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ခဲအံၤ ဒ်လၢပ“အိၣ်လၢခ့ယုၢ်အကျါ”လီၤ(:၄). တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ပဘၣ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဘၣ်ထွဲဒီး ယွၤအတၢ်မၤပှဲၤန့ၢ် ပတၢ်လိၣ်တဖၣ် လၢခါပူၤကွံာ်တ့ၢ်အသိး ပကစံးသကိးဒ်စီၤဒၤဝံး စံးဝဲအသိး, “ယကအုၣ်တၢ်, ဒီးသးဝံၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤ... ယကထိၣ်ဂဲၤ…

တၢ်အိၣ်မူ သးအနံၣ်အလါ

ဖဲ၁၉၉၀နံၣ်န့ၣ် ပှၤဖရၣ်စ့ၣ်ဖိ(French)ပှၤဃုထံတၢ်တဂၤ ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဒီး ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်အတၢ်တဘၣ်လိၥ်ဘၣ်စး ဘၣ်ဃးနီၣ်ဂံၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီ, ဖဲအဒွးကွၢ်ဝဲ ကၠ့နံၣ် ခဲ(လ)မဲး (Jeanne Calment) လၢအသးအနံၣ်အလါအိၣ်ဝဲ ၁၁၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဘၣ်ဃးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိသးအနံၣ်အလါထဲသိးန့ၣ် ပှၤတ့တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တပၥ်ဖှိၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအတ့တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ် ဆိကမိၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် တမ့ၢ်ကအိၣ်မူဘၣ် တုၤအသးအနံၣ်အလါထဲသိးန့ၣ်ဘၣ်. နီၢ်နီၢ်တခီ ကၠ့နံၣ် အိၣ်မူဘၣ်တ့ၢ်ဝဲတုၤအသး အနံၣ်အလါ ၁၂၂ နံၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤကွဲးလံၥ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤကွဲးဝဲ လၢ စံး ၉၀:၁၀ အပူၤ “ပနံၣ်တဖၣ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် မ့ၢ်အနံၣ်နွံဆံလီၤ. လၢတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအဃိန့ၣ် မ့ၢ်အိၣ်အနံၣ်ဃိးဆံ...”န့ၣ်လီၤ. လံၥ်စီဆှံတဆၢအံၤ အဲၣ်ဒိးစံးဝဲဒၣ်လၢ ပမ့ၢ်အိၣ်မူဘၣ် အနံၣ်အလါထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ်, ထဲသိး ကၠ့နံၣ် အသးအနံၣ်အလါဘၣ်ဆၣ်, ပသးသမူအနံၣ်အလါလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤ အိၣ်ဒၣ်လၢတၢ်ထိၣ်တဲၥ်အဆၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. စံး ၉၅:၅ ပာ်ဖျါဝဲ ပသးသမူအနံၣ်အလါန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢယွၤလၢအစိကမီၤဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ လၢအအဲၣ်ပှၤအစုပူၤလီၤ. တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤ, ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤလၢ သူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤတကပၤန့ၣ်, ပဘၣ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ပှၤလၢ စံး…

တၢ်အချံအသၣ်အဆၢကတီၢ်

ဖဲခရံၥ်နံၣ် ၁၈၇၉ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ ကမျၢၢ်တဖၣ် ခိးကွၢ်ဝဲ ဝ့လယၢၣ်ဘဲ(William Beal) ဒ်အမ့ၢ် ၦၤအသးတထံ, ၦၤအသးတၦဲၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. သရၣ်ဖးဒိၣ်တဂၤအံၤ ဃုမၤလိသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် သ့ၣ်မုၢ်ဝၣ်ဘိအကလုၥ်ကလုၥ်န့ၣ် ထၢနုၥ်ဝဲ တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိအချံကလုၥ်ကလုၥ်ဆူ ပလီအဖျၢၣ်ခံဆံအပူၤ ဒီးခူၣ်လီၤဘျၤလီၤဒၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လၥ်ယိၥ်ယိၥ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ ကမျၢၢ်ၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်န့ၣ် သရၣ်ဖးဒိၣ်အံၤန့ၣ် ဃုကွၢ်ထံမၤကွၢ် တၢ်အချံအသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တဟးဂီၤဝဲလၢနံၣ်ကယၤတဖၣ် အဆၢကတီၢ်မဲထီၣ်သၣ်ထီၣ် ကသ့ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အနံၣ်ခံဆံ မ့ၢ်ၦဲၤထီၣ်တဘျီ ကဘၣ်တၢ်ခူၣ်ထုးထီၣ် တၢ်ချံပလီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်အချံ ဖဲလဲၣ်တခါ မ့ၢ်ကမဲထီၣ်ဝဲဒၣ်လဲၣ်န့ၣ်သူၣ်ကွၢ်ဝဲလီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးစံးကတိၤဝဲ ဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်လီၤတၢ်အချံအဂ့ၢ်အါမးအကျါ အဝဲပၥ်ဖျါဝဲတလီၢ်လီၢ် ခဲအံၤခဲအံၤန့ၣ် ဒ်လံၥ်မၢ်ကူး ၄:၁၅ ပၥ်ဖျါဝဲ တၢ်သူၣ်လီၤတၢ်အချံအသၣ်လၢ အလီၤဂၥ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤလီၤ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါန့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိဝဲလၢ တၢ်အချံတနီၤ ဘၣ်တၢ်ဟံးထုးထီၣ်ကွံၥ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်, တနီၤလီၤလၢလၢၢ်အကျါ အဂံၢ်တစဲဘူးဒီး ဟီၣ်ခိၣ်အဃိ မဲထီၣ်ဝဲဒၣ်တစိၤတလီၢ်ဖိ, ဒီးအချံတနီၤလီၤဘၣ်လၢ တၤဆှုၣ်တၢ်မဲအကျါ ဒီးဘၣ်တၢ်တြီမၤတံၥ်တၥ်ဃၥ်လၢကမဲထီၣ်အဂီၢ်အဃိ မဲထီၣ်သၣ်ထီၣ်ဝဲ တန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပတၢ်ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်သးခုအချံအသၣ် ကကဲထီၣ်မူထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်…